Autostrady, linie kolejowe czy np. Centralny Port Komunikacyjny, to nie tylko inwestycje celu publicznego, ale również kolizje z własnością prywatną właścicieli nieruchomości (działek, gruntów rolnych, domów i mieszkań).

Warto odpowiedzieć sobie na aktualne pytania na ten temat:

1. Czy w takich sytuacjach państwo może wywłaszczać właścicieli? TAK. Podstawą jest ustawa z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity: Dz.U.2020.1990 t.j., pełny tekst ustawy bezpłatnie do pobrania tutaj).
   •  
2. W jakich przypadkach jest to możliwe? Np. gdy nie ma innej możliwości realizacji zatwierdzonej inwestycji celu publicznego. Co to znaczy? Dla właściciela może to np. oznaczać możliwość zaprezentowania argumentacji iż są możliwości inne niż pozbawienie go nieruchomości,
   •  
3. czy jest to nieodwołalne? NIE. Decyzja starosty o wywłaszczeniu jest zawsze zaskarżalna odwołaniem do organu II instancji, a ta – do wojewódzkiego sądu administracyjnego, a następnie do NSA.
   •  
4. jak można przeciwdziałać wywłaszczeniu?
   1. Przede wszystkim wskazywać na inne możliwości realizacji inwestycji (bardzo duże pole manewru),
   2. Poza tym przeszkodą może być groźba eksmisji, która jest obecnie niemożliwa z uwagi na ustawę antycovidową (póki co nie ma od tego wyjątków, mimo że trwają prace parlamentarne pod kątem np. Centralnego Portu Komunikacyjnego),
   3. w związku z tym można w sądzie wykazywać niezgodność przepisów o eksmisji z Konstytucją i prawem Unii Europejskiej i żądać wstrzymania egzekucji,
   4. warto podkreślić, że trudniej jest wywłaszczyć nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym – np. nieposiadające księgi wieczystej, czy będące przedmiotem postępowań spadkowych,
   5. istotne jest wskazywanie na uchybienia proceduralne, dotyczące na przykład kodeksu postępowania administracyjnego, czy przepisów art. 48-52 ustawy o Centralnym Porcie Komunikacyjnym,
   6. kolejnym sposobem może być argumentacja, że niezbędna do wywłaszczenia jest jedynie część nieruchomości, a nie całość,
   7. można również zawrzeć dobrowolną umowę z władzą.
      •  
5. O jakie odszkodowanie mogę walczyć w razie wywłaszczenia?
   1. w formie innej nieruchomości (również z dopłatą) albo w formie pieniężnej,
   2. w formie pieniężnej odszkodowanie rynkowe.
   3. Co to oznacza ? Istotne jest położenie, lokalizacja, wartość i stan, ceny gruntów i lokali w danej okolicy,
   4. ważne jest przeznaczenie i stan infrastuktury,
   5. warto zatem pamiętać, że działka inwestycyjna ma znacznie wyższą wartość niż działka rolna,
   6. przykładowo – dla Centralnego Portu Komunikacyjnego zasady wyliczania odszkodowań określa art. 47 ustawy o Centralnym Porcie Komunikacyjnym.

Niezależnie od tego, za działania władzy publicznej – nawet te zgodne z prawem, niezależnie od odszkodowania za wywłaszczenie, sąd może przyznać na zasadzie słuszności odrębne odszkodowanie.

Warto pamiętać, że przy tak ogromnym przedsięwzięciu istnieje szereg działań, które można podjąć indywidualnie i zbiorowo w celu uchronienia się od wywłaszczenia lub szkody majątkowej.