Tematyka ochrony dóbr osobistych jest wielowątkowa i fascynująca.
To również studnia bez dna jeśli chodzi o prawo – ale i życie.
Bo przecież: „zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza..” to wartości które dla naszego życia mają podstawowe znaczenie i codziennie nam towarzyszą.
Często też dochodzi o ich łamania.
Dlatego też ochrona dóbr osobistych
nie bez przyczyny znalazła się w pierwszych przepisach Kodeksu cywilnego, gdzie w art. 24 jest napisane, że:
Kodeks cywilny
art. 24
§ 1
Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego albo zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.
§ 2
Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
§ 3
Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym.”
Poszkodowanemu przysługuje więc szereg możliwości przeciwdziałania naruszeniom. Mają one charakter prewencyjny (zaniechanie naruszeń), restytucyjny (usunięcie skutków: np. przeprosiny) oraz odszkodowawczy (zadośćuczynienie i odszkodowanie).
Zgodnie z powszechną opinią, domniemanie bezprawności skutkuje wzmocnieniem pozycji prawnej podmiotu, którego dobra osobiste zostały zagrożone lub naruszone cudzym działaniem,
a tym samym wzmacnia cywilnoprawną ochronę dóbr osobistych. To podmiot naruszający lub zagrażający cudzemu dobru osobistemu jest zobowiązany wykazać, że działanie jego nie było bezprawne. Naruszyciel cudzego dobra osobistego ponosi ujemne konsekwencje prawne (ryzyko procesowe) nieustalenia przed sądem okoliczności wskazujących na zgodność z prawem jego działania (K. Osajda (red. serii), W. Borysiak (red. tomu), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 32, Warszawa 2024).
Co bardzo ważne
Jeśli wykażemy iż doszło do naruszenia dóbr osobistych, to na osobie pozwanej (tej która naruszyła dane dobro – np. zdrowie, dobre imię, mir domowy) spoczywać będzie obowiązek udowodnienia, że przysługiwało jej uprawnienie do takiego działania i że było ono legalne.
